Poimandres
De etymologische oorsprong van de naam ‘Poimandres’ is twijfelachtig. Het kan verbonden zijn met het Griekse ‘herder van mensen’. Maar het kan ook een verbastering zijn van de Egyptische naam ‘Stem of Hart van Ra’.
Poimandres is een spiritueel wezen dat in het Corpus Hermeticum als eerste wordt geïntroduceerd als ὁ τῆς αὐθεντίας νοῦς. Waarschijnlijk is het een poging om Griekse lezers de betekenis van een Egyptische naam over te brengen.
De Poimandres is een verhandeling vol gnostische ideeën, die veel overeenkomsten hebben thema’s die we ook in het Griekse stoïcisme tegenkomen. Het meest geschikte Koptische equivalent voor Nous kan vertaald worden als “de rede van soevereiniteit”.
De naam Poimandres is dus verbonden met het stoïcijnse concept van de ‘soevereine rede’, die bijvoorbeeld door Plotinus (onder andere) als logos, dianoia en ook als Nous werd geïdentificeerd. Nous wordt ook geïdentificeerde met het spirituele Licht.
Omdat in het eerste hoofdstuk van het Corpus Hermeticum Nous zelf spreekt, kan dit hoofdstuk daarom ook het ‘Gospel van Licht’ worden genoemd. Iets wat totaal uniek is in de spirituele geschiedenis.
Poimandres ontmoet Hermes Trismegistus en geeft deze les. Uiteindelijk helpt hij Hermes Trismegistus zijn gnosis te bereiken.
Omdat de leringen van Poimandres betrekking hebben op het goddelijke discours / logos, is hij niet alleen de goddelijke Nous, maar fungeert hij ook als de goddelijke Logos.
De onthullingen van Poimandres behandelen ook hermetische inzichten op een hoger niveau, zoals de geheimen van de kosmos, van de mens en het lot van zijn ziel.
Er zijn andere verwijzingen naar Poimandres in het Corpus Hermeticum. Hij wordt genoemd in boek XI, waarin Hermes wordt geïnstrueerd door een bovennatuurlijk wezen dat ‘Nous‘ wordt genoemd. Deskundigen gaan er vanuit dat het duidelijk is dat dit Poimandres is.
Over het algemeen komt de naam Poimandres twaalf keer voor in CH. I, en maar slechts twee keer in de andere verhandelingen. Hij verschijnt in CH. XIII, 15 – waar Hermes zijn hogere autoriteit betreffende het hermetisme erkent – en opnieuw in CH. XIII, 19.
Luistertip
Hier is een goede Engelstalige podcast met daarin mooie inzichten over dit eerste belangrijke hoofdstuk in het Corpus Hermeticum.
Wouter Hanegraaff, Professor History of Hermetic Philosophy and related currents aan de Universiteit of Amsterdam, heeft de tekst van het Corpus Hermeticum met grote aandacht bestudeerd. Hanegraaffs lezing hieronder probeert in de tekst door te dringen om de visie in de kern van de tekst en de spirituele praktijken te begrijpen.
Mythe en filosofische speculatie gaan in de tekst hand in hand met intensieve meditatiepraktijken gericht op diepgaande transformaties van het bewustzijn. In de Poimandres erkent Hermes dat hij zelf deel uitmaakt van het universele noetische licht, en voor altijd wordt veranderd en wordt teruggestuurd naar de wereld om de leer te prediken die hem door de Nous is gegeven.
Luister naar de podcast indien je beheersing van de Engelse taal goed genoeg is.
Noteer welke inzichten van Poimandres je vooral aanspreken en welke mogelijk wat minder.
Poimandres is hij niet alleen de goddelijke Nous maar hij fungeert ook als de goddelijke Logos.
Het is mij na het lezen van de les en hoofdstuk 1 niet helder wat het verschil is tussen Nous en Logo’s. Kan iemand mij dit uitleggen?
Hoi Jacqueline,
De ‘Logos’ is rede, ratio of kennis. Hermes heeft het er weinig over omdat het bij hem vooral over Nous gaat en onze (her)verbinding daarmee.
Poimandres is Nous. Maar in zijn rol van ‘vertaler’ van geestelijke concepten in begrijpelijk taal voor Hermes is hij Logos.
Om het verschil tussen Nous, Gnosis en Logos iets beter uit te leggen kunnen we het voorbeeld van de liefde gebruiken. De liefde als concept/begrip is te groot om haar volledig te kunnen bevatten. De liefde definieren is niet mogelijk. Maar het bestaat wel. We ‘kennen’ haar in onstoffelijke, pure, perfecte, ideale geestelijke vorm (Nous).
We kunnen Liefde ook ervaren, zowel bij onszelf, bij anderen als in de wereld om ons heen (zowel materieel als immaterieel) en zowel als Eros (lichamelijke liefde) als Agape (hogere liefde). Deze overweldigende ervaring van liefde (in al haar vormen) is Gnosis. Deze ervaring is niet in woorden uit te drukken. Maar door de ervaring weet je dat ze bestaat. En je ‘weet’ ook dat je maar een fractie van wat Liefde is, hebt ervaren.
Maar we praten en schrijven wel over de Liefde. We hebben haar zelfs een woord/naam gegeven zodat we over haar kunnen praten. Dichters lopen stuk om de Liefde in woorden uit te drukken. Wanneer we met een vriend of vriendin over de liefde praten dan gebruiken wel veel woorden. Dit is allemaal Logos. Het is het ‘vangen’ van een geestelijk begrip in woorden zodat we er middels onze ratio redelijk over kunnen praten zodat we onze innerlijke zielenroerselen kunnen uiten, en op een manier die begrijpelijk is voor een ander.
Je hebt duizenden emoties, gevoelens en ervaringen per dag. Maar pas wanneer je er een woord voor hebt, in woorden kan uitdrukken en erover kan communiceren met de wereld buiten jezelf ‘bestaat’ het pas echt (stoffelijk). Dit is het proces van Logos.
Het zijn lastige begrippen, maar hopelijk maakt deze uitleg (in beperkte woorden) het iets duidelijker.
Dank je wel, het is me duidelijker hoor.