Hermetisme, Hermeticisme en de Kybalion

Hermetisme is de religieuze, spirituele, filosofische en magische beweging of stroming die is ontstaan toen Egyptische priesters die leefden in een door Griekenland gedomineerd Egypte een reeks religieuze, spirituele, filosofische en magische teksten produceerde en deze toegeschreven aan de mythologische figuur Hermes Trismegistus. Wat is het verschil tussen hermetisme en het hermeticisme? En is het boek The Kybalion hermetisch?

Het is belangrijk op te merken dat de term ‘hermetisme’ pas voor het eerst werd gebruikt in de Renaissance. De term werd nooit gebruikt in de klassieke periode, noch door de eerste hermetisten zelf. Voor hen was het gewoon Egyptische wijsheidsleer. Pas in de Renaissance toen het Corpus Hermeticum werd herontdekt, begon het hermetisme als een eigen stroming of traditie te worden gezien.

Hermetisme

Sommige geleerden maken graag een onderscheid tussen de termen “hermetisme” en “hermeticisme”. De term “Hermetisme” slaat dan specifiek op de teksten uit het klassieke tijdperk. Dus hermetische teksten voor de publicatie van de hermetisch-alchemistische tekst “The Emerald Tablet”. De term “hermeticisme” is breder en algemener. De term omvat teksten die zowel uit als na de klassieke periode komen.

Christian Bull (in zijn uitstekende boek “The Tradition of Hermes Trismegistus”) geeft de definitie van “hermetisme” als “een aanduiding voor de rituele traditie van de Weg van Hermes”, d.w.z. de “Weg van Onsterfelijkheid” zoals deze beschreven is door Hermes Trismegistus volgens de aan hem toegeschreven teksten uit de klassieke periode.

De term “hermetisme” is problematisch. Vooral door de invloed van niet alleen de Renaissance, maar ook van moderne geleerden in het begin van de 20e eeuw, De term “hermetisme” is daardoor helaas een vage en verwarrende term geworden. Het omhelst nu bijna alle traditionele kunsten of wetenschappen zoals astrologie, alchemie en magie. Hoogleraar Wouter J. Hanegraaff adviseert dan ook om de term niet meer te gebruiken.

Dit is deels te wijten aan een misverstand van Francis Yates in haar boek over Giordano Bruno. Maar het is ook te wijten aan de lange en gecompliceerde geschiedenis van de invloed van Hermes Trismegistus gedurende meer dan tweeduizend jaar. Het woord “hermetisch” verwijst tegenwoordig naar naar iets dat moeilijk, oud en occult is.

De Kybalion

Er is ook het boek “The Kybalion”, die zelf beweert hermetische kennis te bevatten. Veel deskundigen vinden de Kybalion niet hermetisch omdat de leringen niet afkomstig zijn uit een klassieke hermetische tekst. Maar hoe definiëren we dan “hermetisme”?

In de zin dat het christendom is gebaseerd op de leringen van Christus, kan worden gezegd dat het hermetisme is gebaseerd op de leringen en praktijken van Hermes Trismegistus. Om te weten wat die leringen en praktijken zijn, wenden we ons tot het kloppende hart en de levende wortels van het hermetisme, namelijk de hermetische teksten zelf.

Wij zien ‘hermetisme’ als die teksten die overeenstemmen met de filosofie (of religie) zoals deze te vinden is in de klassieke hermetische teksten, vooral het Corpus Hermeticum en de Asclepius.

Als iets niet met die teksten overeenstemt, maar het ook niet oneens is, dan kan het door het hermetisme voor hermetische doeleinden worden gebruikt of overgenomen.

Als iets niet in overeenstemming is met die teksten, dan is het niet hermetisch, maar kan het (met voldoende inspanning en veranderingen) door het hermetisme worden gewijzigd of aangepast worden voor hermetische doeleinden.

Nicholas Chapel’s uitstekende essay “The Kybalion’s New Clothes” beschrijft hoe groot de verschillen zijn tussen de Kybalion en de hermetische teksten. Niet alleen is de Kybalion niet afkomstig uit een hermetische tekst, maar de leringen van de Kybalion missen de leringen van de hermetische teksten volledig of gaan er regelrecht tegen in. De laatste drie alinea’s van het essay in de conclusie zijn hiervoor misschien het meest treffend, maar het hele essay is interessant.

The Hermetic Order of the Golden Dawn

Als de Kybalion niet hermetisch is, wanneer is dan iets wel “hermetisch”? Is de organisatie The Hermetic Order of the Golden Dawn dan ook niet hermetisch? Het hermetisme is namelijk maar een van vele andere bronnen waar deze organisatie voor haar ritualen door geïnspireerd is? En haar ritualen zijn niet gebaseerd op de authentieke hermetische rituelen uit de Graceo-Egyptische periode.

Een rechtvaardiging dat de Hermetic Order of the Golden Dawn “hermetisch” kan worden genoemd, is te vinden in het boek “The Essential Golden Dawn: An Introduction to High Magic” van Chic en Tabitha Cicero. Ze zijn zich bewust van de verschillen tussen het hermetisme en het hermeticisme, en wijden het hele eerste hoofdstuk van het boek aan de ontwikkeling van het hermetisme door de eeuwen heen en hoe het de Hermetic Order of the Golden Dawn heeft beïnvloed.

Hoewel de Hermetic Order of the Golden Dawn veel invloeden en tradities van magie en spiritualiteit heeft, die met elkaar vermengd zijn, leggen Chic en Tabitha Cicero uit hoe de benadering en doelen van de Hermetic Order of the Golden Dawn werden beïnvloed door hermetische concepten van verlossing, goddelijkheid, kosmologie en dergelijke.

Nu zouden we mogelijk andere conclusies trekken uit de hermetische teksten dan dat zij deden, maar we kunnen niet ontkennen dat het hermetisme een belangrijke pijler is voor de Hermetic Order of the Golden Dawn. De Kabbala, engelenmagie, Rozenkruisers, Enochiaanse magie en Vrijmetselarij werden in de loop der jaren allemaal gecombineerd en bij elkaar opgeteld onder de vlag van “Hermetisme”.

Volgens Chic en Tabitha Cicero vertegenwoordigen bovenstaande stromingen en organisaties de evolutie van de Grieks-Egyptische magische literatuur van de zogenaamde technische Hermetica, en baseren ze zich voor een belangrijk gedeelte op concepten van het goddelijke zoals we die vinden in de filosofische hermetica.

Wil je meer weten over het hermetisme en de Weg van Hermes? Naast het lezen van de authentieke teksten, die het kloppende hart zijn van het hermetisme, raden wij de volgende boeken aan:

Garth Fowden, “The Egyptian Hermes”
Kevin van Bladel, “The Arabic Hermes”
Christian Bull, “The Tradition of Hermes Trismegistus”
Wouter J. Hanegraaff, vele wetenschappelijke artikelen over hermetisme en hermetisme