De strijd van geest, ziel en lichaam in de hermetica

Wat zegt het hermetisme over de dynamiek of strijd tussen onze geest, onze ziel en ons lichaam?

In Boek X (secties 23 en 24) in het Corpus Hermeticum lezen we:

“Denk je, mijn kind, dat elke ziel de goede geest (Nous) bezit? Onze huidige verhandeling gaat over deze geest, niet de slaafse geest waarover we eerder spraken, degene die door de gerechtigheid naar beneden is gezonden. Want zonder geest en ziel kan niemand iets zeggen of bereiken. Geest vliegt vaak weg uit de ziel, en wanneer dat gebeurt hoort en ziet ziel niks meer, maar handelt ze als een dier zonder reden. Zo groot is de kracht van de geest.

Maar geest verdraagt niet een slome ziel. Het laat zo’n ziel achter omdat deze zich vastklampt aan het lichaam. Zo’n ziel wordt door het lichaam naar beneden gedrukt en verstikt. Zo’n ziel, mijn kind, bezit geen verstand, en daarom moet men niet zeggen dat zoiets menselijk is. Want de mens is een goddelijk levend wezen, niet vergelijkbaar met de andere levende wezens van de aarde. Maar met degenen in de hemel hierboven. Met hen die goden worden genoemd. Of beter – als je het lef hebt de waarheid te vertellen – degene die echt mens genoemd kan worden, staat zelfs boven deze goden. Of ze zijn op zijn minst even machtig.”
(onze eigen vertaling)

Verslaving

Ken je iemand die veel drinkt en vaak dronken is? Na een tijd raakt de persoon verslaafd aan alcohol en ruïneert daardoor zijn leven. Na met het hoofd tegen de spreekwoordelijke muur te zijn gelopen, komt de persoon hopelijk tot het besef zijn leven te beteren. Na het afkicken kan begonnen worden met het verbeteren van zijn of haar leven.

Als de persoon toch weer alcohol gaat drinken dan riskeert hij dat hij weer terug glijdt in zijn verslaving. Sommige mensen blijven tientallen jaren nadat ze gestopt zijn met drinken verslaafd aan alcohol. Een enkele slok kan alle vooruitgang en verbetering in gevaar brengen. Als ze terugvallen in hun oude gewoonten, zullen ze waarschijnlijk weer dezelfde rampzalige gevolgen van hun verslaving ondervinden.

Geest, ziel en lichaam

Dit gaat op voor heel veel van onze gewoonten. We maken constant fouten, struikelen, vallen en staan weer op. Dit hoort bij ons mens zijn. Als mens bestaan we uit geest, ziel en lichaam. Ziel en lichaam zijn constant met elkaar in strijd. Zelfs in de ziel vindt er een gevecht plaats. Namelijk tussen de niet-rationele krachten van onze begeerten en verlangens tegen de hogere rationele krachten van het intellect.

Wanneer de niet-rationele krachten in ons niet worden afgeremd dan zijn de rationele krachten in ons niet sterk genoeg om tegen ze in te gaan, of ze te bedwingen. En dan gaan we in de fout.

Plezier, afhankelijk van het type en de methode, kan ons gemakkelijk laten vergeten dat we weerstand dienen te bieden aan de verleidingen van de niet-rationele krachten in ons. Verschillende teksten in de hermetica gaan hierover, zoals Corpus Hermeticum Boek 4 en Stobaeus Fragment 17.

Lees verder: Wie is Hermes Trismegistus en Thoth?

Geestelijke wedergeboorte

Na veel training, praxis en discipline kan de mens een punt bereiken dat hij of zij geestelijke wedergeboren kan worden. Dit lezen we in Boek 13 van het Corpus Hermeticum en ook in de Verhandeling over de Achtste en Negende Sfeer. Maar zelfs dan is het maken van fouten nog mogelijk.

Zelfs als we in de geest (Nous) herboren worden, geholpen en gezuiverd door de verschillende deugden van het goddelijke, zijn we nog steeds geen volmaakte wezens. Zo lezen we in Boek 13 dat wanneer Tat zijn lof voor God begint te zingen, Hermes als zijn vader en nu initiator hem voortdurend corrigeert. Hermes begeleidt Tat en geeft hem de opdracht de juiste dingen in de juiste volgorde te zeggen.

Boek 11, in een dialoog tussen Hermēs en Nous zelf, eindigt zelfs met Nous die Hermes vertelt dat de openbaring maar tot een bepaalde hoogte gaat. Daarna dient iemand de rest van de weg zelf te ontdekken.

Dus zelfs nadat we de “verlichting” hebben bereikt, dienen we dat opgedane licht te beschermen zodat we deze kunnen gebruiken om in de donkere plaatsen (van zowel onze innerlijke ziel als externe realiteit) te kunnen kijken.

Als we het Licht niet bewaken, kan dat licht worden uitgeblazen en raken we de weg kwijt en moeten we het opnieuw vinden. Als we het Licht niet daadwerkelijk gebruiken en het in de duisternis laten schijnen, kunnen we nooit echt vooruitgang boeken.

Hoewel we in de hermetische teksten (zoals in Boek 16) kunnen lezen dat “een enkele goddelijke straal” het effect van de daimonen van geboorte en lot volledig kan ontkrachten, is dit meer een eenmalige werking. We dienen voortdurend ons spiritueel te blijven ontwikkelen. In het hermetisme is spirituele verlichting niet een eenmalige gebeurtenis en dan zijn we klaar.

Constante strijd

Het is moeilijk om in het lichaam te leven. Een belangrijk doel van ons leven is om in het lichaam onze ziel voor te bereiden op het leven na ons fysieke bestaan. Het is een constante strijd. Een strijd waar we vaak een overwinning boeken, maar helaas ook vaak tegenslagen.

Wees daarom niet te streng voor jezelf. We doorlopen allemaal deze levensfasen. Het is als tijdens meditatie. Soms verliezen we onze focus en worden we afgeleid door terloopse gedachten. Maar zodra we onszelf daarop betrappen, kunnen we onze focus weer terugbrengen. Dit wordt gemakkelijker door vaker en meer te oefenen. Maar zelfs na jarenlang ervaring met mediteren kunnen we nog steeds de focus verliezen, hoe deskundig je ook bent. Het belangrijkste is om dan weer terug te gaan naar waar je moet en wil zijn.