Veelgestelde vragen over het hermetisme

Er bestaan nogal wat misverstanden rondom de eeuwenoude traditie van het hermetisme. Niet zo vreemd wanneer je bedenkt dat deze stroming meer dan 3000 jaar oud is en bijna alle grote spirituele stromingen in meer of minder mate heeft geïnspireerd en soms zelfs heeft gevormd. Hieronder geven we onze antwoorden op een aantal veelgestelde vragen.

Als wij het hebben over het hermetisme dan hebben we het over het “klassieke” hermetisme. Namelijk de traditie (of beter gezegd de beweging) waaruit de klassieke hermetische teksten (zoals het Corpus Hermeticum en de Asclepius) voortkwamen. Dit vond plaats in de eerste paar eeuwen na Christus, in het door het Romeinse Rijk gecontroleerde Hellenistische Egypte.

Vraag 1: Heeft de vernietiging van de Bibliotheek van Alexandrië enige invloed gehad op het hermetisme?

Nee, of in ieder geval komt een vermelding van de Bibliotheek niet voor in de hermetische teksten. De Bibliotheek werd per ongeluk in brand gestoken door Julius Caesar in 48 voor Christus, maar het is niet duidelijk hoeveel toen was vernietigd. De Bibliotheek lijkt deze brand goed te hebben overleefd, of is kort daarna weer herbouwd. De Bibliotheek overleefde haar vernietiging in andere vormen zoals het Mouseion of het Serapeum.

Het grootste deel van de bestaande klassieke hermetische teksten werd geschreven tussen 100 en 300 na Christus. Dus ze dateren van na de Bibliotheek zelf. De Bibliotheek was gevestigd in Alexandrië, maar de hermetische teksten zijn waarschijnlijk niet geschreven in deze stad. De theorie dat het beginpunt verder naar het zuiden ligt, namelijk dichter bij de Egyptische steden Thebe of Hermopolis, lijkt aannemelijker.

Natuurlijk is de vernietiging van de Bibliotheek een groot verlies. Maar teksten werden vaak gekopieerd en bewaard op andere locaties, hetzij bij andere instellingen of in privécollecties. Daarnaast is het hermetisme in belangrijke mate beïnvloed door Egyptische priesters of de Egyptische wijsheidsleer (zowel theorie als praktijk) waardoor de teksten verspreid bleven worden ook na de vernietiging van de (vooral Griekse) Bibliotheek.

Vraag 2: Is het hermetisme verbonden met de vrijmetselarij?

Deze vraag kan het beste beantwoord worden door vrijmetselaars. Hoewel natuurlijk geen vrijmetselaar voor de gehele vrijmetselarij kan spreken. Maar uit meerdere boeken van respectabele onderzoekers blijkt dat de vrijmetselarij sterk geïnspireerd is door het hermetisme. Een concreet historisch verband is waarschijnlijk onmogelijk te bewijzen. Net zoals er geen concreet historisch verband bewezen kan worden tussen de Hermetic Order of the Golden Dawn en de hermetische filosofen die de klassieke hermetische geschriften schreven.

Vraag 3: Komt de meerderheid van de huidige occulte kennis voort uit het hermetisme?

Nee, maar dat kan ook niet. De wereld is daarvoor te groot. Elke cultuur, samenleving en religie heeft zijn eigen kijk op occultisme en wat occulte dingen zijn en hoe je deze doet. Het hermetisme heeft een zeer grote invloed gehad in de wereld rondom de Middellandse Zee, in het Nabije Oosten en in Europa. Deze invloed zien we, tot op zekere hoogte, terug in een groot deel van wat we de “West-Europese Esoterische Traditie” noemen. Maar de wereld van de esoterie is veel breder, en heeft veel meer invloeden en oorsprongen, dan alleen het hermetisme.

Vraag 4: Wat zijn de hermetische opvattingen over oosterse religies?

De teksten zijn agnostisch over het onderwerp. Oosterse religies zijn niet belangrijk in het hermetisme. Net zoals de hermetische teksten niks zeggen over de Griekse religie of de joodse religie. De reden is waarschijnlijk dat de hermetische teksten geschreven zijn door Egyptische priesters die hun wijsheidstraditie vertaalden naar de Griekse taal. Voor Egyptische priesters waren alle andere levensbeschouwingen, filosofieën en religies als kinderen voor hun “ware” religie, en dus onbelangrijk om besproken te worden.

Vraag 5: Is er sprake van het derde oog in hermetische teksten?

In sommige gevallen wel in metaforische zin. Sommige hermetische teksten verwijzen naar de zuivere waarneming van Nous (de geest). Nous/Geest is een belangrijk hermetisch technisch/spiritueel concept en dient niet verward te worden met ons moderne idee van geest of verbeelding.

Het idee van een energiecentrum in het hoofd vind je niet terug in de hermetische teksten. Ook in de nauw verwante Griekse Magische Papyri (PGM) zien we niet veel in deze richting. Over “energiecentra”, chakra’s of meridianen in het lichaam vind je niks in de klassieke hermetische teksten. De reden is dat vanuit het hermetisme (en ook vanuit Egyptisch standpunt) de ziel in het hart huist en niet in het hoofd. In het (spiritueel geopende) hart vindt alle ware spirituele waarneming plaats. Het “derde oog” vind je daarom in metaforische zin in het hermetisme terug in termen als “de ogen van het hart” of “het oog van Nous“.

Vraag 6: Wat zijn hermetische opvattingen over ontrouw?

In termen van overspel, polyamorie (zonder wederzijds goedvinden) of vreemdgaan vind je niks terug in de hermetische teksten. De hermetische teksten geven geen specifieke morele richtlijnen. Moraliteit wordt behandeld op het allerhoogste niveau, bijvoorbeeld in CH XII.23: “Er is maar één religie van God, en dat is om niet slecht te zijn“, of in CH X.19 “Het goddelijke kennen en niemand kwaad doen is de strijd van eerbied“.

Er is één keer sprake van overspel, namelijk in CH XII.7, maar de tekst gaat hier niet diep op in. Er lijkt te worden gesuggereerd dat de overspeler slecht is doordat deze een daad van ondeugd heeft begaan. Maar het gedeelte van deze tekst lijkt behoorlijk corrupt te zijn, en is dus problematisch om goed te interpreteren of te vertalen.

Boek CH XIII beschrijft verschillende “kwelgeesten”, namelijk passies, die actief zijn in het lichaam en die ons wegleiden van God. Kwelgeesten zijn lust, roekeloosheid en bedrog. In CH I.25 lezen we dat verschillende “energieën” van de planeten die actief zijn in het lichaam, een “kwaadaardige invloed” hebben door “de illusie van verlangen”

Hoewel de daad van ontrouw niet specifiek wordt beschreven in de hermetische teksten, wordt door veel culturen (vooral de Egyptische en de Griekse) over het algemeen aangenomen dat ontrouw niet goed/verstandig is, omdat het voortkomt uit ongecontroleerde lust en bedrog welke schade kunnen toebrengen aan andere mensen (vooral de partner) en vreemdgaan de focus naar het lichaam laat gaan in plaats van naar de geest. Als zodanig kunnen we uit de hermetische teksten afleiden dat ontrouw niet goed is en sterk wordt afgeraden.