Het roodborstje en de appelboom
In het 12de-eeuwse Andalusië, toen de warme Solano-wind door de olijfgaarden blies, voltooide de wijsgeer Ibn Tufyal de eerste filosofische roman ter wereld. De roman had de titel Hayy Ibn Yaqzan en ging over de jongen Hayy, de enige mens op een verlaten eiland.
Hayy wordt door een gazelle opgevoed totdat zij sterft. Om in volledige isolatie te overleven, vertrouwt Hayy op de vaardigheden en de kennis die de gazelle hem heeft geleerd. Op het onbewoonde eiland groeit hij op en wordt hij volwassen. Hij leert over – en respecteert – de natuur. Hayy leert dat hij op zijn kleine eiland alleen overleeft vanwege de juiste balans; regen brengt leven, de zon brengt warmte en de aarde laat voedsel groeien. Hij weet dat hij de balans niet mag verstoren; neem alleen zoveel als nodig is.
Hij komt ook tot het inzicht dat één enkele oorzaak alles heeft geschapen; de Noodzakelijke Essentie of ‘God’. Hayy, die inmiddels door zijn rede heeft vastgesteld dat hij anders is dan de andere wezens op het eiland, wil een verbinding met deze Schepper ervaren en trekt zich daarom terug in een grot om te mediteren.
Zijn mystieke ervaringen creëren in hem een nieuwe dimensie van mededogen en hij komt als een verlicht persoon uit de grot tevoorschijn. Schrijver Ibn Tufayl benadrukt dat de verlichting van Hayy tot stand kwam door eenzame contemplatie. Hayy schrijft de levenswaarden die hij heeft geleerd op.
Door een toevallige ontmoeting met een ander gestrand mens hoopt Hayy zijn wijsheid aan de mensheid te kunnen overbrengen. Maar hij slaagt er niet in zijn eigen soort te overtuigen van de schoonheid van balans, de verdiensten van de combinatie van rationaliteit en spiritualiteit, en het tonen van mededogen aan iedereen. Teleurgesteld keert hij terug naar zijn grot om daar zijn laatste dagen door te brengen.
De les van het roodborstje
Regelmatig zie ik een klein roodborstje door mijn tuin vliegen en op een tak van de appelboom landen. Elke ochtend rond 11 uur zoekt hij in de grond rond de appelboom naar wormen. Daarna vliegt hij naar een tak en rust hij even uit. Elke dag kijk ik naar hem. Hij raakt langzaam gewend aan mijn aanwezigheid. Op sommige dagen lukt het hem om een regenworm te vinden. Andere dagen geniet hij gewoon van de schaduw van de weelderige groene bladeren van de appelboom.
Een paar dagen geleden zag ik hoe Robin (zo heb ik hem genoemd) hard in de grond aan het graven was. Ik had net wat rozijntjes rond de appelboom gestrooid. Ik zag dat hij twee rozijntjes had uitgekozen. Hij at er eentje op en keek toen nieuwsgierig naar de tweede. Binnen enkele seconden vloog hij met het rozijntje in zijn snavel weg en verdween in de pergola in een hoek van de tuin die overwoekerd was door een klimop. Nieuwsgierig liep ik naar de pergola toe om te zien wat hij van plan was.
Diep in de takken van de klimop zat een nestje van de merels. Robin was langsgekomen met een klein cadeautje, namelijk de andere rozijn. Robin en de merels waren in mijn tuin concurrenten met het vinden van wormen en insecten. Maar nu de merel een nestje had gebouwd, toonde Robin medelijden met zijn concurrent.
De volgende dag verspreidde ik nog meer rozijntjes rondom de appelboom. Robin at er zelf geen. Het was duidelijk dat hij genoeg had. Een rozijntje of een worm per dag, meer wilde hij niet van moeder Aarde.
Ze zeggen dat roodborstjes graag nestelen in appelbomen die dicht bij elkaar staan. Nu de overheid de corona-maatregelen wat heeft versoepelt, ga ik als eerste naar het tuincentrum en koop ik een middelgrote appelboom. Ik heb al de plek uitgekozen waar ik hem wil planten. Na verloop van tijd hoop ik dat mijn vriend daarin een huisje zal bouwen.
Nu het leven langzaam weer uit de lockdown komt, zal ik hem misschien niet meer elke ochtend zien. Zijn levenslessen zullen worden gemist. Terwijl ik me straks weer zal moeten bezighouden met de meedogenloze commerciële wereld die buiten mijn tuin op me wacht, hoop ik dat mijn wijze kleine vriend zich thuis blijft voelen in de tuin en mij nieuwe levenslessen zal leren.
