Hoe voorkom je dat je een materialistisch kind opvoedt?

De stijging van materialisme onder kinderen kan je als ouder bezorgd maken. Uit onderzoek blijkt dat materialisme gelinkt kan worden met een aantal geestelijke aandoeningen, zoals angststoornissen en depressie, maar ook egoïstisch en egocentrisch gedrag. Maar er is gelukkig goed nieuws. Uit een nieuwe studie gepubliceerd door de ‘Journal of Positive Psychology’ blijkt dat ouders een positief effect kunnen hebben op de materialistische neigingen van hun kinderen.

Volgens onderzoeker Lan Nguyen Chaplin, professor Marketing aan de Universiteit van of Illinois in Chicago, blijkt uit het onderzoek dat het mogelijk is om materialisme onder jonge consumenten te verminderen. En zelfs door middel van een vrij gemakkelijke strategie. Namelijk door kinderen dankbaarheid bij te brengen. Wanneer kinderen geleerd wordt om dankbaar te zijn voor de dingen die ze (al) hebben en voor de mensen in hun leven, dan vermindert dit hun materialistische neigingen.

Meer dankbaar, minder materialistisch, meer vrijgevig

Chaplin en haar mede-onderzoekers hebben meer dan 900 kinderen in de leeftijd tussen de 11 en 17 jaar onderzocht. Haar team vond een sterke relatie tussen het aanleren van dankbaarheid en de effecten daarvan op materialisme. De resultaten suggereren dat wanneer een kind op een structurele en positieve manier dankbaarheid kan uiten dit het materialisme in hem of haar vermindert en vrijgevigheid laat toenemen.

Het team onderzocht 870 kinderen en vroeg hen om op een achtpunts-schaal de waarde van geld en materiële spullen te waarderen. En vervolgens op een vierpunts-schaal aan te geven hoe dankbaar ze zijn voor de mensen en spullen in hun leven.

Daarna deden de onderzoekers een experiment onder 61 andere kinderen en vroegen hen om dezelfde achtpunts-schaal voor materialisme en vierpunts-schaal voor dankbaarheid te gebruiken. Maar aan deze groep kinderen werd willekeurig gevraagd om twee weken lang dagelijks een dagboek bij te houden waarin ze opschrijven waarvoor en voor wie ze die dag dankbaar waren.

Na twee weken vulden de beide groepen opnieuw de vragen over materialisme en dankbaarheid in. Daarna kregen alle kinderen als beloning voor meedoen 10 briefjes van $1. Hen werd verteld dat ze dit geld zelf konden houden of gedeeltelijk konden weggeven aan een goed doel.

Dankbaarheidsdagboek

De resultaten gaven duidelijk aan dat de kinderen die meededen en een ‘dankbaarheidsdagboek’ bijhielden een stuk minder materialistisch en meer dankbaar waren geworden dan de andere kinderen in het onderzoek. Daarbij was de groep die een dankbaarheidsdagboek bijhield veel vrijgeviger dan de andere kinderen. Deze groep kinderen gaf meer dan twee derde van het verdiende geld weg aan goede doelen. De andere kinderen gaven minder dan de helft van hun geld weg.

“Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat hogere niveaus van dankbaarheid bij kinderen geassocieerd worden met lagere niveaus van materialisme,” zegt Chaplin.

De onderzoekers suggereren dat materialisme verminderd kan worden en gevoelens van dankbaarheid verhoogd kunnen worden door een dagelijkse dankbaarheidsreflectie, bijvoorbeeld ‘s avonds rond de eettafel. Kinderen kunnen bijvoorbeeld ook posters maken met daarop alles waarvoor zij dankbaar zijn. Of ze kunnen in plaats van een snoeppot een dankpot krijgen waar ze briefjes in kunnen stoppen waarop ze schrijven waarvoor ze elke week dankbaar zijn.

Uitgestelde behoeftebevrediging

Het oefenen in dankbaarheid voor wat ze hebben, is belangrijk om materialisme in kinderen tegen te gaan, maar misschien is het nog veel belangrijker dat kinderen niet opgroeien in een omgeving van directe behoeftebevrediging. Een kind dient niet een speelgoedje of snoepje in een winkel direct te krijgen omdat hij of zij het wil.

Door niet stante pede hun materiële behoeften te bevredigen, leren kinderen dat het soms even duurt voordat ze iets krijgen, en dat ze er vaak iets voor moeten doen. Het aanleren van uitgestelde behoeftebevrediging is een belangrijke eigenschap, ook wanneer ze volwassen zijn. En wanneer kinderen iets niet direct krijgen, leren ze meer te waarderen wat ze al hebben.

Waarderen van immateriële zaken

Moeilijker, maar mogelijk net zo belangrijk, is het om kinderen de waarde van immateriële dingen aan te leren. Zoals tijd die ze samen hebben doorgebracht met familie of vriendjes. Dit is moeilijker omdat hier vaak ook een verandering van perspectief bij de ouders voor nodig is.

Tenslotte, niet alleen ouders maar ook onze maatschappij heeft een rol te vervullen. Wanneer we sociale verdiensten en sociale vaardigheden lager waarderen dan financiële verdiensten en materiële bezittingen (een dure auto, een groot huis, een goedbetaalde baan, dure trendy kleding en meubels) dan leren we onze kinderen wat ‘wij’ belangrijk vinden. We moeten niet alleen onze kinderen maar ook onszelf leren dat het helpen van andere mensen, het delen van bezit en zuinig omgaan met de aarde net zo belangrijk zijn, of waarschijnlijk belangrijker zijn, dan succesvol te zijn op een individueel niveau.

Of zoals de stoïcijnse student Marcus Aurelius het kort en bondig opschreef: “Wat goed is voor de korf is goed voor de bij.” In deze materiële maatschappij denken we dat wat goed voor de bij is, goed voor de korf is. We zien steeds vaker in ons leven en de maatschappij dat dit laatste niet waar is en ons leven, en dat van onze dierbaren, niet gelukkiger maakt.

De filosoof Seneca schreef dat om geen slaaf te worden van je begeerten en je bezit je het verlangen naar deze ‘oppervlakkigheden’ zo vroeg mogelijk moet afkappen. Alleen zo bescherm je jezelf tegen de pijn door verlies en jaag je niet de verkeerde dingen na. Geluk vind je daarentegen door jezelf te ontwikkelen, je goede eigenschappen en je intellect, maar ook door echte vriendschappen aan te gaan.

Bron: Lan Nguyen Chaplin, Deborah Roedder John, Aric Rindfleisch & Jeffrey J. Froh (2018), The impact of gratitude on adolescent materialism and generosity, The Journal of Positive Psychology, 2018. DOI: 10.1080/17439760.2018.1497688