De Held met de Duizend Gezichten
‘De Held met Duizend Gezichten’ is het meesterwerk van Joseph Campbell. Het boek gaat over wat Campbell de monomythe noemt; de cyclische reis van de held.
Voor dit meesterwerk borduurde Campbell voort op twee illustere voorgangers. De eerste is de Duitse antropoloog Adolph Bastian, die merkte dat mythes, saga’s, en sprookjes over de gehele wereld dezelfde basiselementen hebben, ongeacht cultuur of tijd.
De Zwitserse psychiater Carl Jung vulde deze theorie aan met het concept van Archetypen. Jungs theorie kan verduidelijkt worden met de metafoor van een computer; de mens bestaat uit hardware (lichaam, hersenen) en software (cultuur, taal, opvoeding). Maar Jung kwam er achter dat de mens ook een besturingssysteem heeft.
Dit zelfde besturingssysteem draait op alle homo sapiens sapiens. Jung noemde dit het Collectieve Onderbewustzijn. Dit besturingssysteem is de reden waarom mensen uit diverse culturen onbewust snappen wat een ‘held’ is, een ‘mentor’ en een ‘queeste’.
Campbells aanvulling op deze twee wijze heren was dat de mensheid één verhaal over de held vertelt. Details kunnen verschillen, want die worden cultureel ingevuld (de Held moet passen bij de cultuur), maar het verhaal zelf is ook archetypisch.
Campbell trok deze theorie door naar religies en mythologie. Wat Campbell in zijn boek voorstelde was dat er in ons collectief onderbewustzijn een verhaal zit die er uit wil; de Reis van de Held (dit kan ook een Profeet zijn). Hij noemde dit de monomythe. Campbells theorie culmineerde in het adagium
“Alle religies zijn waar, maar geen enkele letterlijk.”
Campbell hoort hierdoor bij de groep denkers die de “Perennial Philosophy” theorie aanhangen. Alle religies bevatten dezelfde essentiële waarheid, maar alleen hun vorm is anders, namelijk tijd- en cultuurgebonden. Campbells boek kwam uit in 1949 en sloeg in als een bom.
Campbells kijk op religie en mythes is als de metafoor van de walnoot. Je hebt de harde buitenkant, de noot in de kern, en de olie uit de noot; hardware, software en besturingssysteem.
De Waarheid/de monomythe zit in ons en het wil eruit, het wil verteld worden. Maar wat is dan dit verhaal? Hier is een illustratie van de gehele monomythe. Op Wikipedia vind je er meer informatie over.
Wat heeft de zoektocht naar het Licht hiermee te maken?
De monomythe gaat over de reis van de Held. De held verschijnt op een moment dat een cultuur in een verstikkende status quo terecht is gekomen. De monomythe is dus elke keer iets anders omdat het de kleur aanneemt van de cultuur waarin het nodig is.
De monomythe is verdeelt in drie fases: Vertrek, Inwijding, Terugkeer (zie illustratie hierboven). De basiselementen in het verhaal zijn de harde buitenkant van de noot. De kern van het verhaal kan uitgelegd worden als de reis van de mens; van zijn jeugd, naar volwassenheid en vervolgens de ouderdom en de dood. Maar misschien is er behalve de schil en de noot ook nog olie te vinden.
Waarom is de metafoor van de reis eigenlijk de basis van de monomythe?
We gaan nu op zoek naar de olie in de walnoot. Om deze te vinden moeten we de wereld van de rationaliteit en de theoretische kennis verlaten. Wij stappen in de wereld van de archetypen, parabels, metaforen en symbolen. De monomythe is namelijk het verhaal van onze ziel, ons besturingssysteem. Het is het verhaal van de reis van de ziel naar het Licht.
Om ervoor te zorgen dat de lessen en gebeurtenissen die tijdens deze reis gebeuren ook beklijven, moeten deze geïnterpreteerd worden door iets anders dan onze hersenen en fysieke zintuigen. Ieder mens bezit dit orgaan; het is de Actieve Verbeelding. Het is met dit orgaan dat je de reis van de ziel kan duiden.
Zoals ik al hierboven schreef, Campbells theorie culmineerde in het adagium “Alle religies zijn waar, maar geen enkele letterlijk.” In een religie is de harde buitenkant van de noot de ritualen, de wetten en de regels van de religie, de kern is de boodschap van de Profeet, en is er de olie; de esoterische kennis, de gnosis.
Volgens Campbell is deze ‘religieuze olie’ overal dezelfde olie. De olie van het christendom is hetzelfde als die van de islam, het Judaïsme, het Hindoeïsme, het boeddhisme en alle andere religies die de mensheid kent en heeft gekend.
Weten waar je bent
De reis die de held maakt, en die wij maken naar het Oosten, is geen reis naar een fysieke locatie. Je kan het doel, het Oosten, niet aanwijzen op een geografische kaart. Het Oosten van de reis is de Orient, in de zin van ‘oriëntatie’. Om je te kunnen oriënteren, moet je eerst weten waar je bent.
Als er een Orient is, dan is er ook een Occident; een Westen. Het ‘waar’ van deze twee locaties kunnen je niet ervaren met je gewone zintuigen, maar je kan je er naar richten met je gevoel.
De reiziger naar het Oosten reist naar een onbekende bestemming. Hij is dus zijn gehele reis een vreemdeling. De Held heeft een innerlijke drang die hem voortdrijft.
Hij durft de onbekende reis aan om hij voelt dat de eindbestemming is waar hij wil zijn; zijn echte thuis. Hij reist van duisternis naar Licht, van de stoffelijke wereld naar een betere wereld. Het Licht is waar de ziel thuis is.
We zien de archetypische reis van de ziel al bij de Griekse filosoof Parmenides (geboren 515 voor Christus). In zijn bekende leerdicht wordt hij op zijn reis naar het Licht (naar het Oosten), begeleidt door de Dochters van de Zon.
Bij deze presocraat zien we al de allegorie van de reis, van de duisternis naar het licht gaan, de begeleiding door bovennatuurlijke begeleiders, het vinden van de Godin, en dat de reiziger met inzichten terug moet keren naar de stoffelijke wereld.
Begeleiding nodig
De weg is onbekend en gevaarlijk. Je hebt een begeleider, een geleider, een mentor nodig. Iemand die de weg kent omdat hij deze reeds bewandelt heeft. De Mentor heeft de rol van zowel Boodschapper, Gids als Tolk.
In een religieuze context is het vaak een Aartsengel, bijvoorbeeld Raphael en Michael in de visioenen van Enoch, of Uriel in het Vierde Boek van Ezra/Esdras. Maar vaak is het de engel Gabriel. Zij verscheen in de visioenen van Daniel en was boodschapper voor zowel Jezus als de laatste profeet van de mensheid; Mohammed.
Belangrijk is dat Gabriel de engel is van zowel Kennis als Inzicht. Precies de twee vormen van duiding die nodig zijn voor gnosis.
Campbells monomythe is de tijdloze, cultuurloze, innerlijke reis van de ziel. En het kan alleen uitgedrukt worden in symbolen, allegorieën en parabels. Maar pas op voordat je het allemaal als ‘sprookjes’ en fantasie afdoet.
Dit verhaal van de ziel is wel een waargebeurd verhaal. Het is misschien wel het enige echte verhaal dat de mensheid kent, omdat het een parabel is. Het verhaal is namelijk geschreven in de taal van onze ziel/ons besturingssysteem.
ik denk dat dit wel even genoeg is. We hebben de olie gevonden. Dit is het punt waar ‘wijzen zwijgen en dwazen spreken’.
Wil je meer weten over de Reis van de Held? Lees het meesterwerk van Joseph Campbell
Dit is op Jusd herblogd.
Interessante materie. Bent u toevallig bekend met The Art of Manliness? Dit is een weblog van een Amerikaanse Br:. waar onlangs een gastauteur hetzelfde boek bespreekt. http://www.artofmanliness.com/2013/07/11/heros-journey/
Beste AveFortuna, ik kende dit artikel niet. Het is erg interessant en een goede aanvulling op het blog hierboven. Ik kan het iedereen aanraden om het Amerikaanse weblogartikel ook te lezen. Het is een wat meer op de praktijkgerichte benadering van de Hero’s Journey. Bedankt voor je reactie!