Ibn Arabi en Wahdat Al Wujud of de Eenheid van Zijn

Ibn Arabi, een beroemde soefi-mysticus, is een controversieel figuur in de islamitische mystiek vanwege zijn doctrine van Wahdat Al Wujud, of de Eenheid van Zijn. Deze doctrine heeft al decennia lang discussies en controverses onder geleerden en mystici veroorzaakt.

Misinterpretaties van zijn geschriften hebben geleid tot beschuldigingen van pantheïsme, een concept dat Ibn Arabi niet voorstond. Om Wahdat Al Wujud echt te begrijpen, is het essentieel om dieper in te gaan op Ibn Arabi’s metafysische en ervaringsgerichte kader.

De “Grootste Meester”

Muhyiddin Ibn Arabi, geboren in 1165 in Murcia, Spanje, wordt hij vaak aangeduid als Shaykh al-Akbar, wat “de grootste meester” betekent. Deze eretitel weerspiegelt zijn diepgaande impact op de soefi-mystiek en zijn uitgebreide kennis van zowel islamitische theologie als filosofie.

Ibn Arabi reisde veel door het islamitische rijk, van Spanje tot Noord-Afrika en het Midden-Oosten, waarbij hij spirituele leringen en inzichten verzamelde en deelde. Zijn omvangrijke oeuvre omvat meer dan 350 werken, waarvan de bekendste “Fusus al-Hikam” (De Bezzels van Wijsheid) en “Al-Futuhat al-Makkiyya” (De Mekkaanse Openbaringen) zijn. In deze werken verkent hij complexe concepten zoals de eenheid van het bestaan (Wahdat al-Wujud) en de innerlijke betekenissen van religieuze rituelen en teksten.

Ibn Arabi wordt de “grootste meester” genoemd vanwege zijn unieke vermogen om mystieke ervaringen en filosofische ideeën op een samenhangende en diepzinnige manier te verwoorden. Hij integreerde diverse elementen van islamitische leerstellingen, Griekse filosofie en persoonlijke spirituele ervaringen, waardoor hij een brug sloeg tussen verschillende kennisgebieden.

Zijn werk heeft een blijvende invloed gehad op latere soefistische denkers en blijft een bron van inspiratie en studie voor velen die geïnteresseerd zijn in de spirituele dimensies van de islam.

De controverse rond Wahdat Al Wujud

De geschriften van Ibn Arabi zijn vertaald in meerdere talen, waardoor zijn ideeën toegankelijk zijn voor een divers publiek, waaronder filosofen, schrijvers en beoefenaars van verschillende religies. Deze toegankelijkheid heeft echter ook geleid tot misverstanden.

Een belangrijke misinterpretatie is het idee dat Ibn Arabi het Universum gelijkstelt aan God, een geloof dat bekend staat als pantheïsme. Critici die zijn werken door een letterlijke lens bekijken, beschouwen hem vaak als misleid of beschuldigen hem zelfs van ketterij.

Ibn Arabi gebruikt vaak metaforische taal om complexe spirituele ervaringen te beschrijven. Hij benadrukt bijvoorbeeld het onderscheid tussen de schepping en de Schepper. Volgens Ibn Arabi is het universum een spiegel die Gods attributen, daden en essentie weerspiegelt, maar het is niet identiek aan God. Dit genuanceerde begrip is cruciaal om de ketterse implicaties van pantheïsme te vermijden.

Het ervaren van Wahdat Al Wujud

Om Wahdat Al Wujud te begrijpen, moet men de spirituele ervaringen verkennen die het met zich meebrengt. Ibn Arabi beschrijft een reis van het hart die voortschrijdt door verschillende stadia van perceptie en begrip:

1. Hijab Al Afaal (Sluier van Daden): In dit stadium begint men Gods daden in de wereld te herkennen. Verhalen uit de Koran, zoals die van Mozes en Jozef, illustreren hoe God gebeurtenissen orkestreert die buiten menselijke controle liggen. Deze realisatie markeert de eerste stap naar het waarnemen van het goddelijke.
2. Hijab Al Asmaa wa Al Sifaat (Sluier van Namen en Attributen): Hier ziet de zoeker Gods attributen manifesteren in de wereld. Bijvoorbeeld, het getuige zijn van een daad van barmhartigheid en deze herkennen als een weerspiegeling van Gods attribuut, “De Meest Barmhartige.” Dit stadium verdiept het begrip van Gods aanwezigheid in alledaagse handelingen.
3. Hijab Al Zhaat (Sluier van het Zelf): Het laatste stadium omvat de verlichting van het hart, waarbij men de eenheid van Gods essentie met Zijn attributen waarneemt. Deze transcendente ervaring leidt tot het besef dat alle schepping een weerspiegeling is van de Ene God, maar niet identiek aan Hem.

Wahdat Al Shuhood, of de Eenheid van Waarneming, is een diepgaande spirituele staat die door Ibn Arabi wordt beschreven. In deze staat ervaart de zoeker een overweldigende aanwezigheid van God, waarbij hun hele bestaan een oog wordt dat het goddelijke waarneemt.

Deze ervaring wordt gekenmerkt door het verlies van het zelf, waarbij alleen het licht van het geloof en de aanwezigheid van God overblijven. Het is echter essentieel te begrijpen dat dit licht metaforisch is en het geloof en de goddelijke leiding vertegenwoordigt, niet de essentie van God zelf.

Misinterpretaties en Clarificaties

Het belangrijkste punt van verwarring ontstaat wanneer individuen deze ervaring letterlijk interpreteren. Sommigen kunnen ten onrechte geloven dat de zoeker één wordt met God, wat in strijd is met het islamitische monotheïsme (Tawheed).

Ibn Arabi waarschuwt zelf tegen dit misverstand en benadrukt dat de zoeker niet samensmelt met God, maar een diep bewustzijn van Zijn aanwezigheid ervaart. De schepping blijft onderscheiden van de Schepper, waarbij het fundamentele islamitische geloof in Gods transcendentie wordt gehandhaafd.

Ibn Arabi’s Nalatenschap en Controverse

De werken van Ibn Arabi blijven controversieel, met geleerden die verdeeld zijn over zijn terminologie en interpretaties. Ibn Al Qayyim, een bekende islamitische geleerde, bevestigde het concept van Wahdat Al Shuhood maar bekritiseerde de terminologie van Wahdat Al Wujud vanwege het potentieel voor misinterpretatie. De delicate aard van deze spirituele ervaringen en hun uitleg benadrukt het belang van juiste begeleiding en begrip.

Conclusie

De doctrine van Wahdat Al Wujud van Ibn Arabi is een verfijnd en genuanceerd concept dat door de eeuwen heen zowel vereerd als verkeerd begrepen is. Door de ervaringsreis die hij beschrijft te verkennen, kan men een dieper begrip krijgen van zijn leringen en tegelijkertijd de valkuilen van letterlijke interpretatie vermijden.

Uiteindelijk vereisen de werken van Ibn Arabi zorgvuldige studie en een stevig begrip van de islamitische theologie om de complexiteit van zijn mystieke inzichten te navigeren. Door dit begrip kan de ware essentie van Wahdat Al Wujud worden gewaardeerd als een weerspiegeling van de goddelijke eenheid in de schepping, onderscheiden maar diep verbonden met de Schepper.