De relatie tussen Alchemie en Vrijmetselarij

De meeste mensen denken bij alchemie aan een eeuwenoude geheimzinnige kunst die probeert om metalen te veranderen van lood in goud door middel van een substantie die de Steen der Wijzen wordt genoemd. Maar dit is een erg oppervlakkige kijk op de alchemie.

Alchemie is zowel een spirituele filosofie als een experimentele wetenschap. De transmutatie van fysieke metalen is voor de alchemist slechts een doel. Alchemie is de poging om door middel van experimenten op het materiële vlak de geldigheid van een bepaalde filosofische kijk op de kosmos te demonstreren en tot stand te brengen.

De alchemist gaat uit van het hermetische adagium: “Zo boven, zo beneden (en vice versa).” Dit adagium wordt in deze tijd ook wel vertaald naar: “Zo binnen, zo buiten (en vice versa).”

Geest in Natuur

De alchemist probeert de alles doordringende aanwezigheid van Geest in de Natuur te beïnvloeden. Hij (of zij want er zijn ook vrouwelijke alchemisten) probeert het geestelijke in de materie te vinden en de materie in het geestelijke.

Naast de bekende elementen aarde, water, lucht en vuur, categoriseren alchemisten de materie in drie samenstellende delen: zout, zwavel en kwik. Deze drie samenstellende delen moeten niet worden verward met de gelijknamige elementen of chemicaliën die de moderne mens herkennen. Deze drie delen symboliseren specifieke toestanden van de materiële realiteit.

Planten en dierlijke stoffen, mineralen en metalen worden in de alchemie onderworpen aan een reeks bewerkingen:

1. gecalcineerd,
2. opgelost,
3. gescheiden in samenstellende delen en
4. samengevoegd,
5. gefermenteerd en
6. gedestilleerd,
7. gecoaguleerd.

Al deze inspanningen worden gedaan om onzuiverheden in de materie te zuiveren en te elimineren. En om een hogere staat van zijn te realiseren, in zowel de materie als in de alchemist.

Naast de Steen der Wijzen spreken alchemistische teksten ook over de Alkahest, het Levenselixir, het Panacea en vele andere substanties die ten goede komen aan onze gezondheid, onze levensduur, onze geest en ons bewustzijn.

Goud en zilver

Terwijl de meeste mensen in onze moderne westerse samenleving voorstander zijn van een materialistische benadering van de natuur en spirituele bezigheden schuwen, zijn de alchemisten een andere mening toegedaan:

“Zou God willen dat alle mensen adepten zouden worden in onze kunst, dan zou goud, de grote afgod van de mensheid, haar waarde verliezen, want we zouden het alleen nog maar prijzen voor haar wetenschappelijke lering.” (1)

Omdat alchemisten spraken over goud en zilver trok de koninklijke kunst van de alchemie helaas veel schurken aan die zich alleen in materiële zin wilden verrijken.

Om beter hun ontdekkingen te verbergen voor deze onwaardigen, en hun kennis over te dragen aan vertrouwde beoefenaars, gebruiken alchemisten verschillende codes, symbolen en metaforische taal.

Alchemistische beelden zijn zeer symbolisch. Ze worden door zowel mystici als moderne psychologen zoals Jung gezien als metaforen voor spirituele en geestelijke staten. Net zoals steno vaak wordt gebruikt voor specifieke chemische bewerkingen.

Terwijl de puur spirituele alchemie zijn verdiensten heeft, wordt de alchemistische kunst ook in laboratoria beoefend.

“Deze [alchemisten] geven zich niet over aan gemak en ledigheid, maar wenden zich ijverig aan hun arbeid. Hele nachten zweten zij boven vurige ovens. Zij doden de tijd niet met lege praatjes, maar vinden vreugde in hun laboratorium.” (2)

De taak waaraan de alchemisten zich hebben toegewijd, zien zij als een heilige plicht, waarvan de hoogste gaven meer zijn dan alleen intellectuele nieuwsgierigheid. Het zuivere hart dat aan God is gewijd, is cruciaal voor succes in elk (alchemistisch) streven:

“Laat in de eerste plaats elke toegewijde en godvrezende scheikundige en student van deze kunst overwegen dat dit arcanum niet alleen als echt grote, maar als een allerheiligste kunst moet worden beschouwd, aangezien het om het hoogste hemelse goede gaat. Daarom, als iemand ernaar verlangt om dit grote en onuitsprekelijke mysterie te bereiken, moet hij onthouden dat het niet verkregen wordt door de macht van de mens, maar door de genade van God, en dat niet onze wil of begeerte, maar alleen de genade van de meest Hoge, het aan ons kan schenken. Om deze reden moet je eerst je hart reinigen, deze alleen naar Hem opheffen en Hem deze gave vragen in een waarachtig, ernstig en onwrikbaar gebed. Hij alleen kan het geven en het schenken.” (3)

Alchemistische symbolen zijn gebaseerd op Bijbelse verhalen, op theologie uit zowel het Oude als het Nieuwe Testament, op Grieks-Romeinse klassieke mythologie, op natuurlijke en mythologische flora en fauna, hoofse gebruiken, en de scherpe waarnemingen van de natuurfilosofen over de cycli van de natuur.

De heilige aard van het Grote Werk van de alchemie heeft haar adepten ertoe gebracht haar geheimen in gesluierde, symbolische beeldspraak te communiceren. Zo kunnen haar geheimen niet in de handen vallen van materialistische mensen en oplichters.

De pogingen van alchemisten om materie en geest te verenigen door middel van heilige arbeid, en om haar wijsheid, kracht en schoonheid tegelijkertijd over te brengen aan adepten en haar te verbergen voor buitenstaanders door middel van symbolen en metaforen hebben direct en indirect de symbolen en filosofie van de vrijmetselarij beïnvloedt.

De koninklijke kunst van de alchemie kunnen we omschrijven als een bijzonder systeem van geestelijke zuivering, verborgen in metaforen en geïllustreerd door symbolen en experimenten.

Een bekende definitie van de vrijmetselarij is dat zij een bijzonder systeem van moraliteit is, verhuld in allegorie en geïllustreerd door symbolen en rituelen.

1. Eireneaus Philalethes, An Open Entrance to the Closed Palace of the King, The Hermetic Museum, Restored and Enlarged. (London: A.E. Waite, 1893), Vol. ii, 178.
2. Paracelsus, “Concerning the Nature of Things,” The Hermetic and Alchemical Writings of Paracelsus. (London: A.E. Waite, 1894) Vol. I, 167.
3. Anonymous, “The Sophic Hydrolith; or Water Stone of the Wise,” The Hermetic Museum (London: A.E. Waite, 1893) Vol. I, 74.