De Waterpas: wat is een gebalanceerd leven

Een van de symbolische werktuigen van de vrijmetselarij is de Waterpas. Het toont ons het belang aan van een gebalanceerd leven op onze weg naar het Licht. Een zoeker naar Licht dient niet de extremen of uitersten op te zoeken; niet in emoties, niet in ambitie, niet in het bevredigen van behoeftes, maar ook niet in goede eigenschappen als nederigheid, zelfopoffering of naastenliefde. Als iets “te” is dan is dat nooit goed.

De balans moet worden gehandhaafd tussen wat fysiek is en wat eeuwig is, door bewust te zijn van beide. Men moet zich niet zo diep in de eeuwigheid verliezen dat men niet meer weet hoe laat het is, noch zo ondergedompeld zijn in het fysieke dat men zich niet bewust is van de onsterfelijkheid. Zoals er dag en nacht is, zo is er de verandering van het bewustzijn van het fysieke naar het geestelijke, en van de geestelijke naar het fysieke. Door een balans te bewaren tussen deze twee uitersten leidt een persoon een compleet leven.

Balans wordt net zo zelden gevonden bij mystici als bij anderen. Wanneer we geïnteresseerd zijn in iets, is het onze natuur om er meer en meer van te willen, of het nu spiritualiteit is of iets materieels. Als we erg spiritueel zijn en niet materieel [genoeg], verliezen we de hele wereld. Als we niet bedoeld waren om te leven in deze fysieke wereld, dan zouden we hier niet naar toe zijn gestuurd.
– Hazrat Inayat Khan

Een van de moeilijkste balansen om te bewaren is misschien wel de balans waar Hazrat Inayat Khan hierboven over spreekt. Het evenwicht tussen je materiële bestaan en je spirituele bestaan. Er zijn momenten waar we meer aandacht besteden aan ons spirituele leven en andere momenten waar we meer aandacht besteden aan ons materiële leven.

In welke mate beïnvloeden onze dagelijkse verantwoordelijkheden en activiteiten dit evenwicht? De meeste zoekers zullen het er over eens zijn dat je spirituele leven en je dagelijks leven verschillende doelstellingen hebben.

Er is historisch altijd een zacht conflict geweest tussen deze twee levens. Hoe kan de vrijmetselarij – of andere spirituele stromingen – ons helpen om het juiste evenwicht te vinden? Hoe kunnen we de Waterpas het beste hanteren?

Vanuit het standpunt van een spirituele zoektocht, wat is een evenwichtig leven? En waarom is de balans belangrijk?

Voor iemand die “evenwichtig” is, is dit helemaal geen vraag. We stellen geen vragen bij de lucht die we inademen, het voedsel dat we eten, de manier waarop we ons dagelijks leven leiden.

Totdat er iets op ons pad komt waardoor we even pas op de plaats moeten maken. Een pijnlijke drempel op ons pad zorgt ervoor dat de tijd voor een moment stilstaat. We worden ons bewust van onze nood; of het nu een kriebel is in de keel, het verlangen naar iets lekkers als we het niet hebben, of iets meer serieus.

Er zijn momenten in ons leven dat alles in orde is met de wereld. Zo ervaren veel mensen in de natuur een spiritueel gevoel – de nabijheid van het goddelijke mysterie. Konden we dit gevoel maar in een potje doen en bewaren voor een regenachtige dag! Er zijn dagen dat je in de ochtend uit bed stapt en direct weet dat er iets niet klopt: een pijnlijke knie, een zere rug, of een ongemakkelijk voorgevoel waar je je vinger niet op kan leggen.

De meeste zoekers zullen een goede intuïtie, een goed functionerende waterpas, in zich hebben. We voelen aan wanneer het niet goed met ons gaat of met de wereld om ons heen. Maar we stellen niet altijd de juiste diagnose. Vooral niet wanneer het direct betrekking heeft op onszelf. Dit is waar de kwestie van de “balans” – de goede hantering van het waterpas – om de hoek komt kijken.

Laten we het eerst hebben over wat balans *niet* is. Balans is niet een onverantwoordelijke houding waarbij iemand vrolijk dartelend en fluitend door het leven danst. Balans is niet wanneer alles goed gaat in je leven.

Balans gaat niet om een goed gevoel op zich. Balans is een vorm van geestelijke veerkracht. Het is een houding die ons in staat stelt om zowel grote vreugde te ervaren zonder dat we hierdoor overweldigd worden, als grote tegenslagen op te vangen omdat we weten dat “ook dit voorbij zal gaan”.

Hoe vinden we de balans?

De Waterpas is een soort wip. Metaforisch is het in balans wanneer de zoeker perfect in het midden staat. Aan de beide uiteinden van de waterpas vinden we de beproevingen des levens.

Hoeveel gewicht moet er op de uiteinden worden gelegd om ons uit balans te brengen? Als we weinig spiritueel gewicht hebben en onze voeten staan dicht tegen elkaar aan, dan is er maar weinig nodig om de waterpas te doen kantelen.

Maar als we spiritueel “zwaar” zijn en we zetten ons beide voeten uit elkaar, dan is er veel meer nodig om ons uit balans te brengen.

Er zijn drie aspecten die belangrijk zijn bij balans:

Als eerste moeten we bewust zijn van de toestand waarin we verkeren. Als je niet weet dat je uit balans bent, dan weet je ook niet wanneer je wel in balans bent. Onze emoties geven gemakkelijk aan of we uit balans zijn. Maar als het aankomt op het najagen van begeertes en behoeftes dan is het voor ons lastiger om in te schatten wanneer we te ver gaan en doorschieten.

Ten tweede is er wat we ons spiritueel “gewicht” kunnen noemen. Dit is de totaliteit van ons menszijn. Hoe meer wijsheid we opdoen, des te krachtiger staan we in het leven, en des te beter kunnen we de schoonheid van het evenwicht waarderen.

Ten derde is kennis belangrijk. Kennis over hoe we weer terug in evenwicht kunnen komen wanneer we uit balans zijn. We moeten weten hoe we dienen te reageren wanneer we tegenslag ervaren. Het beste is om de tegenslag te zien aankomen zodat je je voeten stevig kunt neerzetten om in balans te blijven. Maar het is al heel knap wanneer we na een tegenslag of beproeving weer weten hoe we de balans kunnen vinden.

De essentie van alle authentieke spirituele tradities, waaronder de vrijmetselarij, is om de beoefenaar de bovenstaande drie aspecten bij te brengen en hem of haar alert te houden in de toepassing ervan in de chaos van het dagelijkse leven.

Met bewustzijn, wijsheid en kennis kunnen we de balans houden bij alles wat het materiële leven voor onze voeten gooit om ons uit balans te brengen. En kunnen we beiden voeten op de grond houden wanneer we de aantrekkingskracht voelen van het spirituele leven.