Hoe esoterisch is de vrijmetselarij?

Veel mensen, zowel buitenstaanders als vrijmetselaars, zien de vrijmetselarij als belangrijk onderdeel van de westerse esoterische traditie. De vrijmetselarij is een inwijdingsgenootschap, maar hoe esoterisch is zij eigenlijk? Zijn er esoterische en occulte leringen binnen de graden? Is het waar dat alles online is te vinden? Zijn de leringen allemaal christelijk of zijn er in de vrijmetselarij meer oudere leringen te vinden zoals hermetisme of alchemie?

Eerst even een korte uitleg van wat belangrijke termen, want wat is het verschil tussen “esoterisch”, “mystiek” en “occult”? Als we er een woordenboek bij pakken dan zien we ongeveer deze uitleg:

ESOTERISCH, [Grieks: interieur, van binnenuit.] Privé; een epitheton toegepast op de persoonlijke instructies en doctrines van Pythagoras; tegenovergestelde van exoterisch of openbaar.

MYSTIEK, [Latijn: mysticus.] Duister; verborg; geheim. 1. Heilig obscuur of geheim; ver van het menselijk bevattingsvermogen. 2. Met een geheime betekenis; allegorisch; emblematisch; als mystieke dans; mystiek Babylon.

OCCULT, [Latijn occultus, occulo; ob en celo, verbergen.] Verborgen voor het oog of verstand; onzichtbaar; geheim; onbekend; onontdekt; onopgemerkt; als de occulte eigenschappen van de materie. De occulte wetenschappen zijn magie, necromantie, enz. Occulte lijnen, in de geometrie, zijn zoals die worden getekend met de passer of een potlood, en zijn nauwelijks zichtbaar.

Deze termen zijn dus niet echt hetzelfde of uitwisselbaar. Om de term ‘esoterisch’ te begrijpen, dienen we als eerste te begrijpen dat deze het tegenovergestelde is van de term “exoterisch”.

Esoterie versus Exoterie

De exoterische aard van alles (inclusief de vrijmetselarij) is zichtbaar voor iedereen die naar iets kijkt. Het kan worden samengevat als de “nominale waarde” ervan. In de vrijmetselarij is het exoterische de oppervlakkige laag van leringen, uiterlijke kenmerken zoals kleding en de werkplaats en de rituelen. De exoterische leringen zijn te begrijpen voor iedereen die minstens de middelbare school heeft gevolgd.

Esoterische vrijmetselarij betekent dat we wat dieper graven om te zien of er een mogelijk verder begrip is van het ritueel en de leringen die buiten de zichtbare oppervlakte liggen. Het is datgene wat niet wordt geopenbaard totdat men heeft geleerd hoe het te vinden en vervolgens dieper ingaat op de betekenis en duiding van de kern van de vrijmetselarij.

Een voorbeeld: tijdens de Inwijding krijgt de kandidaat een esoterische les voorgeschoteld, namelijk de les over de werktuigen, zoals het schietlood, de passer en de winkelhaak. Deze les leert de kandidaat niet alleen een bepaalde morele les, het is ook zijn of haar eerste les over het zoeken naar het esoterische in de ritualen.

De kandidaat wordt visueel en mentaal bekendgemaakt met de werktuigen van de steenhouwers en aan hem of haar wordt verteld wat ze betekenden (exoterisch) voor de historische bouwers aan de tempel van Salomo. De kandidaat leert ook wat ze betekenen en hoe ze gebruikt dienen te worden in de speculatieve vrijmetselarij. Dit is esoterische betekenis van de werktuigen omdat het alleen bekend is bij vrijmetselaren. Je kan het niet zien aan het uiterlijk van de werktuigen.

Unieke persoonlijke ervaring

Hoewel het waar is dat de rituelen en de “geheimen” op het internet zijn te vinden, is het daadwerkelijk persoonlijk ervaren van het ritueel een unieke ervaring die op geen enkele andere manier is te leren dan deze te ondergaan.

Iemand kan zoveel lezen over de vrijmetselarij als hij of zij wilt, maar sommige dingen kan je niet ervaren of begrijpen totdat je het echt doet of totdat iemand anders je erin begeleidt. Denk aan de veel gebruikte metafoor van het proeven van een sinaasappel wat je ook alleen zelf kan ervaren.

Terwijl alle vrijmetselaars een gemeenschappelijk inwijdingspad bewandelen en dezelfde exoterische ervaring delen, zal elke vrijmetselaar zeer verschillende innerlijke ervaringen hebben. Elke vrijmetselaar bekijkt de ritualen door zijn of haar eigen ogen, raadpleegt verschillende boeken en volgt dus een eigen uniek ontwikkelpad door de vrijmetselarij.

Esoterische leerschool of jongensclub

Er zijn inderdaad diepere lagen in de vrijmetselarij die we esoterisch kunnen noemen. Maar veel leden hebben geen enkele interesse in deze lagen en ze zullen deze dus ook nooit bereiken. Het is onwaarschijnlijk dat degenen die behoefte hebben aan een sociaal netwerk of een “jongensclub” geïnteresseerd zijn in deze verborgen lagen.

Het mooie van de vrijmetselarij is dat niemand verplicht is een bepaalde kijk of begrip van de vrijmetselarij aan te nemen. Iedereen is vrij om de genuanceerde maçonnieke ‘leringen’ zoals ze worden gepresenteerd in de ritualen te accepteren of te verwerpen.

Wanneer de meerderheid van de leden van een loge niet geïnteresseerd is in esoterie, maar wanneer de individuele kandidaat deze interesse wel heeft en daardoor openstaat voor het ontvangen van spiritueel licht, dan is er een enorm potentieel voor hem of haar om diepgaande mystieke ervaringen op te doen door middel van de maconnieke rituelen.

Er zijn loges waar een meerderheid van de leden gefocust is op esoterische onderwerpen en ervaring, maar deze loges zijn ver in de minderheid. Als de kandidaat zelf op onderzoek gaat naar een mogelijke esoterische laag in de vrijmetselarij, dan zal hij of zij zeer waarschijnlijk op een gegeven moment verbanden gaan zien in de maçonnieke rituelen.

Voor het esoterisch onderwijs van deze kandidaat is het niet belangrijk of deze esoterische verbanden nu wel of niet de focus zijn van gesprekken tussen leden van zijn of haar loge. Zelfs als iemand de enige “esoterische vrijmetselaar” is in een loge, is het potentieel aanwezig om bezig te gaan met esoterie en spiritualiteit en zich daarin verder te ontwikkelen.

Als leden geïnteresseerd zijn in esoterie, kunen ze overwegen de symbolen en symboliek in de vrijmetselarij te bestuderen, waarbij ze bedenken dat de symbolen niet alleen de gereedschappen zijn, maar ook de structuur van de Loge, de handelingen, de bewegingen, de woorden/taal, de gebruiken/mores, en zelfs de muziek.

Het leren van esoterische kennis

Het geheel van de vrijmetselarij is speculatief en symbolisch. De symbolen verbergen en onthullen tegelijkertijd. Ze verbergen hun betekekenis voor degenen die er niet klaar voor zijn, niet erin geïnteresseerd zijn of niet bereid zijn om dieper te graven. Maar de symbolen onthullen hun betekenis voor degenen die zuiver van hart zijn en die het vereiste “werk” doen.

‘Esoterische’ kennis wordt niet aangeleerd, maar geleerd via andere manieren van ontdekken: gebed, meditatie, contemplatie. Twee instrumenten die essentieel worden geacht om esoterische kennis te leren, zijn lezen (over religie, geschiedenis, wetenschap, kunst, filosofie, spiritualiteit enz.) en schrijven (zowel over de uiterlijke als de innerlijke aspecten).

Het zoeken naar “esoterische” kennis zal een vruchteloze onderneming zijn voor degenen die niet bereid zijn om de vrijmetselarij te bestuderen en ten dienste te staan van zowel de OBDH (wat je daar ook onder verstaat) als van de verheffing van de mensheid. Ware esoterische kennis bestaat uit een instroom van inspiratie en verlichting die een direct product is van een praktisch leven.

Zijn er esoterische en occulte leringen binnen de graden?

Binnen de zijgraden van de vrijmetselarij vind je geen occulte kennis over bijvoorbeeld astrologie, tarot of magie. De zijgraden brengen de kandidaat universele leringen bij over de esoterische aard van de werkelijkheid. Dit zijn dus geen religieuze dogmatische leringen, maar ze wijzen eerder op waarheden die in de natuur gevonden kunnen worden. Deze waarheden zijn dus niet exclusief voor de vrijmetselarij.

Is het waar dat alles online is te vinden ?

Dit is waar. Geen van de esoterische kennis in de vrijmetselarij is exclusief voor de vrijmetselarij, en haar rituelen zijn al lang aan het licht gekomen, gepubliceerd en geanalyseerd.

Zijn de leringen allemaal christelijk?

Nee, het zijn niet allemaal christelijke leringen. De vrijmetselarij belijdt niet een bepaalde religie of levenskunst, ze is universeel en toepasbaar voor iedereen in welke tijd of plaats dan ook. De vrijmetselarij onderwijst universele leringen, dus ze is niet een oude mysterieschool die je een specifiek religieus dogma wil laten accepteren.

Het klopt dat er in de vrijmetselarij veel christelijke verwijzingen zijn, maar de belangrijkste reden daarvoor is dat in de tijd dat de vrijmetselarij haar unieke vorm kreeg de bijbel het spirituele boek was wat iedereen kende.

Zijn er in de vrijmetselarij meer oudere leringen te vinden zoals hermetisme of alchemie?

Alchemistische en hermetische symboliek zijn aanwezig in sommige vormen van vrijmetselarij, maar niet in alle. Als je praktische alchemie wilt leren, of als je oude hermetische kennis wilt leren, dan ben je ergens anders beter af. De vrijmetselarij heeft wel symbolen uit deze esoterische tradities overgenomen, maar gebruikt ze om haar leden meer universele leringen bij te brengen.

Literatuur

Er zijn enkele uitstekende boeken over de esoterische kant van de vrijmetselarij, als je weet waar je moet zoeken. Wilmshurst, Manly P. Hall, Paul Foster Case, CW Leadbeater zijn enkele goede auteurs om te lezen als het gaat om esoterische vrijmetselarij.

Many Hall schreef echter over esoterie en vrijmetselarij na het lezen van een boek over vrijmetselarij. Hij was toen nog geen vrijmetselaar. Tientallen jaren later werd hij vrijmetselaar en besefte hij dat hij daarvoor eigenlijk niets van de vrijmetselarij wist. Zijn werk mag dan een goede bron zijn voor esoterie, het is geen goede bron voor de vrijmetselarij.